Nadwyżka konsumenta (ang. Consumer Surplus, CS) jest korzyścią wynikającą z faktu, że konsument może nabyć pewne jednostki dobra po cenie niższej, niż byłby skłonny za to dobro zapłacić. Mówiąc inaczej, jest do dodatkowa korzyść dla konsumenta, ponieważ zostaje mu więcej w portfelu, niż się tego spodziewał.
CS oblicza się poprzez analizę różnicy między gotowością konsumenta do zapłacenia za produkt a rzeczywistą ceną, którą płaci, czyli ceną równowagi. Nadwyżka występuje, gdy gotowość konsumenta do zapłaty za produkt jest wyższa niż jego cena rynkowa.
Najważniejsze informacje:
- Występuje, gdy cena danego dobra jest niższa od oczekiwanej.
- Opiera się na ekonomicznej teorii użyteczności krańcowej, czyli dodatkowej satysfakcji, jaką konsument uzyskuje z jednej dodatkowej jednostki towaru lub usługi.
- Zawsze rośnie, gdy cena towaru maleje. Natomiast maleje, gdy cena towaru rośnie.
- Ekonomiści przedstawiają nadwyżkę konsumenta jako trójkątny obszar pod krzywą popytu między ceną rynkową a tym, co konsumenci byliby skłonni zapłacić.
- Nadwyżka konsumenta z nadwyżką producenta tworzy całkowitą nadwyżkę ekonomiczną.
- Może być obliczana z krzywej użyteczności całkowitej i marginalnej oraz krzywej popytu i podaży.
Co znajdziesz w tym artykule?
Czym jest nadwyżka konsumenta?
Koncepcja nadwyżki konsumenta została opracowana w 1844 r. w celu pomiaru korzyści społecznych płynących z dóbr publicznych, takich jak autostrady, ścieki czy mosty. Jest to ważne narzędzie w dziedzinie ekonomii społeczno-gospodarczej i formułowania polityki podatkowej przez rządy.
Nadwyżka konsumenta opiera się na ekonomicznej teorii użyteczności krańcowej, która jest dodatkową satysfakcją, jaką konsument uzyskuje z jednej dodatkowej jednostki towaru lub usługi. Zazwyczaj im więcej danego dobra lub usługi konsumenci posiadają, tym mniej są skłonni wydać na jego zakup, ze względu na malejącą użyteczność krańcową lub dodatkowe korzyści, jakie otrzymują.
Analiza wykresu CS
Krzywa użyteczności marginalnej (lub popytu) jest graficzną reprezentacją do obliczenia nadwyżki konsumenta. Pokazuje zależność między ceną produktu a zapotrzebowaniem na określoną ilość produktu przy danej cenie.
Oś Y (MUi = Pi) przedstawia cenę, natomiast oś X (Qi) przedstawia ilość popytu. Krzywa jest pochylona w dół, ponieważ działa według prawa malejącej użyteczności krańcowej oraz prawa popytu.
W zastosowaniu użyteczności całkowitej i marginalnej
Nadwyżka konsumenta mierzy się jako obszar poniżej nachylonej w dół krzywej użyteczności marginalnej (lub popytu), czyli kwoty, którą konsument jest skłonny wydać na daną ilość dóbr lub usług, i powyżej rzeczywistej ceny rynkowej towaru, przedstawionej za pomocą poziomej linii narysowanej między osią Y a krzywą popytu.
W zastosowaniu krzywej popytu i podaży
W literaturze można spotkać przedstawienie nadwyżki konsumenta na podstawie krzywej popytu i podaży (wykres 2). Pozwala to na przedstawienie całkowitej nadwyżki ekonomicznej, która składa się z nadwyżki konsumenta oraz producenta.
Nadwyżka konsumenta wzór
Wzór, który zostanie wykorzystany do obliczenia nadwyżki konsumenta, zależy od tego, czy obliczamy ją, korzystając z użyteczności całkowitej i marginalnej czy z krzywej popytu i podaży.
Wzór według Alfreda Marshalla
Wykorzystywany jest, wtedy gdy nadwyżka konsumenta liczona jest z użyteczności całkowitej i użyteczności marginalnej.
Podsumowując, jest to różnica między oczekiwaną ceną a ceną rzeczywistą:
\begin{gathered}Nadwy\dot{z} ka\ konsumenta=\ oczekiwana\ cena\ -\ rzeczywista\ cena\\ \end{gathered} Pełny wzór Alfreda Marshalla:
Nadwy\dot{z} ka\ konsumenta=TU-P_{E}\cdot Q=\Sigma (MU_{i}-P_{E})Gdzie:
- TU — użyteczność całkowita.
- PE・Q — wzór na wydatek konsumenta:
- PE — cena równowagi rynkowej.
- Q — ilość.
- MUi – Początkowa użyteczność marginalna
- PE – cena równowagi
Nadwyżka konsumenta w popycie i podaży
Wzór stosowany jest, gdy obliczamy nadwyżkę konsumenta z krzywej popytu i podaży. Pole nadwyżki traktujemy jako pole trójkąta:
CS=\frac{1}{2} Q_{mkt}(P_{max}-P_{mkt})Gdzie:
- CS — consumer surplus, czyli nadwyżka konsumenta.
- Qmkt — całkowita ilość zakupiona po cenie równowagi
- Pmax — cena maksymalna, miejsce w którym krzywa popytu przecina oś ceny.
- Pmkt — cena równowagi (podaż równa się popytowi).
Nadwyżka konsumenta całka
W przypadku bardziej ogólnych funkcji popytu i podaży obszary te nie są trójkątami, ale nadal można je obliczyć za pomocą rachunku całkowego. Nadwyżka konsumenta jest zatem określoną całką funkcji popytu w odniesieniu do ceny, od ceny rynkowej do ceny maksymalnej (tj. punktu przecięcia funkcji popytu z ceną):
CS=\int^{P_{max}}_{P_{mkt}} D(P)dPD (Pmax) = 0 — jeśli obserwujemy wzrost ceny równowagi i spadek ilości równowagi, to CS spada.
Nadwyżka konsumenta przykład
W celu wyjaśnienia i przedstawienia graficznie nadwyżki konsumenta załóżmy, że wchodzimy do sklepu obuwniczego z zamiarem kupna butów do 200 zł.
Oczekiwana cena
Na wykresie 3 przedstawiona jest użyteczność całkowita.
- Q — Użyteczność całkowita kończy się na jakiejś ilości danego dobra. W naszym przypadku kończy się na Q = jedna para butów.
- PE — Cena równowagi rynkowe. Użyteczność całkowita kończy się również na jakieś cenie danego dobra. W naszym przypadku kończy się na PE = 200 zł.
- MUi = Pi — użyteczność w jednostkach pieniężnych (w cenie badanego dobra).
- MU — użyteczność krańcowa (z konsumpcją kolejnego dobra jest malejąca)
- Qi — ilość badanego dobra.
Rzeczywista cena
Jednakże taka sama ilość dobra Q spełniła naszą użyteczność całkowitą przy niższej cenie.
W kontekście naszego przykładu znaleźliśmy idealne buty, jakie chcieliśmy, ale za 150 zł zamiast 200 zł. Zaoszczędzone 50 zł to nasza korzyść. Doświadczyliśmy nadwyżki konsumenckiej, która została przedstawiona na wykresie 4.
Wydatek konsumenta to koszt, jaki musiał ponieść konsument do nabycia danego dobra. Natomiast nadwyżka konsumenta to jego oszczędność.
Zielona linia pokazuje, że użyteczność z każdego dobra jest malejąca.
Jak producent wykorzystuje nadwyżkę konsumenta?
Nadwyżka konsumenta to korzyść lub dobre samopoczucie wynikające z uzyskania dobrej ceny. Na przykład, powiedzmy, że kupiłeś bilet lotniczy na lot do Disney World w czasie wakacji szkolnych za 500 zł, ale spodziewałeś się i byłeś skłonny zapłacić 700 zł za jeden bilet. Kwota 200 zł reprezentuje Twoją nadwyżkę konsumenta.
Jednak firmy wiedzą, jak przekształcić nadwyżkę konsumenta w nadwyżkę producenta. W naszym przykładzie załóżmy, że linia lotnicza zdaje sobie sprawę z nadwyżki i wraz ze zbliżającym się czasem wakacji szkolnych podnosi ceny biletów do 700 zł za sztukę.
Linie lotnicze wiedzą, że popyt na podróże do Disney World wzrośnie w okresie wakacji szkolnych, a konsumenci będą skłonni zapłacić wyższe ceny. Tak więc podnosząc ceny biletów, linie lotnicze zabierają nadwyżkę konsumenta i zamieniają ją w nadwyżkę producenta.
Czy wysoka nadwyżka konsumencka jest dobra?
Wysoka nadwyżka konsumencka oznacza, że ceny towarów na rynku są znacznie niższe niż te, które konsumenci byliby skłonni zapłacić. Jest to często wynikiem wysokiego poziomu konkurencji, postępu technologicznego czy wydajności produkcji. Ogólnie rzecz biorąc, wszystkie te rzeczy są uważane za „dobre” dla promowania wzrostu gospodarczego i dobrobytu.
Czym jest nadwyżka producenta?
Podobnie jak w przypadku nadwyżki konsumenta, nadwyżka producenta to korzyść ekonomiczna dla producentów. Mierzona jest poprzez różnicę w cenie rynkowej a cenie, po której producent byłby gotowy sprzedać swoje produkty. Gdy cena rynkowa jest wyższa, wtedy mówi o nadwyżce producenta.
Czym jest całkowita nadwyżka ekonomiczna?
Całkowita (ogólna) nadwyżka ekonomiczna jest sumą nadwyżki producenta i konsumenta. Opisuje całkowitą korzyść dla społeczeństwa wynikającą z funkcjonowania wolnego rynku towarów i usług.