Popyt (ang. demand) to pojęcie ekonomiczne, które jest zestawieniem ilości dóbr i usług, jakie konsumenci są gotowi i zdolni zakupić przy różnym poziomie ceny w określonym czasie i miejscu. Wzrost ceny dóbr i usług powoduje zmniejszenie popytu. Natomiast spadek ceny dóbr lub usług zwiększa popyt.
Popyt oznaczenie „D”, często zapisywany skrótem „pop.”
Wielkość popytu oznaczenie „QD”
Niezależnie od znajomości tego pojęcia każdy konsument oraz producent działa zgodnie z nim, oraz zgodnie z prawem wymienionym poniżej, ponieważ występują naturalnie każdego dnia. Na przykład, gdy cena produktu, który chcieliśmy kupić, jest niższa od standardowej, to kupujemy go więcej. Natomiast gdy zachodzą czynniki, które powodują wzrost ceny jak np. zmiana sezonu, konsument kupuję mniej, a czasem powstrzymuje się całkowicie od zakupu.
Prawo popytu
Jedno z podstawowych pojęć ekonomicznych współpracujących z prawem podaży w celu wyjaśnienia, w jaki sposób gospodarki rynkowe alokują zasoby i określają ceny dóbr i usług, które obserwujemy w codziennych transakcjach.
Prawo popytu mówi, że popyt i cena są odwrotnie proporcjonalne, czyli wraz ze wzrostem ceny danego dobra spada wielkość popytu na to dobro. Jednakże w odwrotnej sytuacji wraz ze spadkiem ceny badanego dobra wielkość pop. na nie wzrasta. Oczywiście zakładamy stałość czynników pozacenowych (ceteris paribus).
Wieloczynnikowa funkcja popytu (determinanty):
Determinanty D (czynniki kształtujące) decydują o położeniu krzywej D, jak również umiejscowieniu punktów na krzywej podaży.
Jakie są czynniki kształtujące popyt?
QD = D = f(P, Ps1,2,..n, Pk1,2,…n, Y, G, O, L, W, S, E …)
Czynniki cenowe:
- P – cena badanego dobra. Gdy cena będzie malała QD będzie rosła.
Czynniki pozacenowe:
Poniższe czynniki pozacenowe nie mają ustandaryzowanych oznaczeń w świecie ekonomii. Oznaczenia przedstawione poniżej to „mnemoniki”, które mają na celu pomóc w zapamiętaniu tych czynników. Więc oznaczenia mogą się różnić w zależności od źródła.
- Ps1,2,..n, – ceny dóbr substytucyjnych, czyli dobra zastępcze lub zamienne (np. masło, margaryna). Gdy rośnie cena jednego z dóbr substytucyjnych, następuje wzrost popytu na drugie. Nie porównujemy ceny margaryny do ceny masła tylko wzrost ceny jednego z nich;
- Pk1,2,… n – ceny dóbr komplementarnych, czyli uzupełniających się (pióro- atrament). Badamy jak cena jednego z nich, wpłynie na zakup drugiego. Wzrost ceny auta wpływa na spadek D na benzynę i odwrotnie;
- Y – dochód. Gdy rosną dochody, popyt wzrasta, ta sama zależność zachodzi w odwrotnej sytuacji, czyli gdy dochody maleją popyt również maleje. Powodem tego jest ograniczony budżet;
- G – gusty i preferencje konsumentów;
- O – oczekiwania – oczekiwania co do przyszłych cen i dochodów. Gdy konsument przewiduje wzrost cen, następuje wzrost D, w sytuacji, gdy konsument przewiduje spadek cen następuje spadek D;
- L – liczba i struktura konsumentów np. koło sklepiku na wolnym terenie został wybudowany blok- dzięki temu wzrośnie popyt, ponieważ będzie większa liczba konsumentów;
- W – poziom wykształcenia i zamożności społeczeństwa;
- Podatek dochodowy – jedyny podatek po stronie popytu;
- *S – sezonowość;
- *E – czynnik losowy.
* Czynniki wspólne dla D oraz S.
Popyt sposoby prezentacji:
Wszystkie sposoby prezentacji zostały stworzone na podstawie tych samych danych.
Zapis jako funkcja liniowa:
D= QD = F(P) = 50 – 10P
Ujemna cyfra przy P oznacza, że funkcja jest funkcją malejącą.
Postać tabelaryczna:
Postać tabelaryczną tworzy się poprzez podstawienie własnych cyfr pod cenę (P) na przykład:
D = QD = F(P) = 50 – 10P
Za P podstawmy 5:
QD = 50 – 10 · 5
QD = 0
P | QD |
---|---|
5 | 0 |
4 | 10 |
3 | 20 |
2 | 30 |
1 | 40 |
Postać graficzna:

Wielkość popytu (QD) nazywana również rozmiarem popytu to ilość konkretnego dobra lub konkretnej usługi, którą nabywcy są gotowi zakupić przy danej cenie w określonym czasie, w ramach posiadanego funduszu nabywczego. Innymi słowy, konkretny element funkcji, któremu na krzywej QD odpowiada jeden punkt.
Przykładowo wielkość popytu na powyższym wykresie modelowym odczytujemy, tak jak poprzednio zapisaliśmy w postaci tabelarycznej. W rezultacie dla ceny równej 5 zł wielkość pop. wyniesie 0 szt.
Funkcja popytu (D) nazywana również krzywą popytu, jest funkcją/krzywą malejącą. Obrazuje zależność QD od P (zmienną objaśniającą jest cena produktu, a zmienną objaśnianą jest wielkość pop.).
Cena zaporowa (dla D) jest to cena zbyt wysoka. W rezultacie przy cenie zaporowej popyt wynosi 0 (na modelu występuję przy cenie 5 zł).
Przesunięcia krzywej D
Zmiana wielkości popytu spowodowana zmianą ceny

Zmiana ceny badanego dobra powoduje zmianę wielkości pop., co graficznie prezentuje przesunięcie punktu wzdłuż krzywej D w górę przy wzroście cen (P↑QD↓) natomiast przy spadku ceny w dół (P↓QD↑).
Zmiany te powodują nierównowagę rynkową.
Jaka jest różnica między wielkością popytu a wzrostem lub spadkiem popytu?
Gdy przesuwamy się po krzywej, to mówimy o zmianie wielkości popytu (zmiana ilości pożądanej);
Gdy przesuwamy całą krzywą, to mówimy o wzroście lub spadku pop. (zmiana popytu).
Zmiana popytu spowodowana zmianą czynników pozacenowych
Zmiana czynników pozacenowych w funkcji podaży powoduje wzrost lub spadek popytu, co graficznie ilustruje przesunięcie całej krzywej D przy stałej cenie badanego dobra:
- wzrost D– w prawo,
- spadek D– w lewo.

Zmiany czynnika pozacenowego powodują zmianę równowagi rynkowej.