Zmiana równowagi rynkowej zachodzi, gdy występuje przesunięcie krzywej popytu lub podaży przez czynniki pozacenowe działające na rynek. W rezultacie popyt lub podaż mogą wzrosnąć lub zmaleć co spowoduje nową równowagę rynkową na innym poziomie.
Zmiany warunków równowagi rynkowej
Zmiany równowagi rynkowej przedstawiamy jako zmianę położenia krzywej popytu i podaży. W celu wyjaśnienia pojęcia zmiany równowagi rynkowej (lub przesunięcia krzywej popytu i podaży) każda zmiana zostanie przedstawiona i opisana w osobnym podpunkcie.
Spowodowana przesunięciem jednej krzywej
Zacznijmy od wykresów, gdzie przesuwa się tylko jedna krzywa.
Należy pamiętać, że rysując wykres zawsze wychodzimy od stanu równowagi.
Wzrost popytu D↑
Wyjaśnienie powyższego wykresu modelowego:
- D’ – wzrost popytu;
- E’ – nowy stan równowagi;
- Qe’ – Nowa ilość równowagi;
- Pe’ – Nowa cena równowagi.
Wzrost popytu tworzy nową równowagę na rynku, która oznaczana jest jako E’. Nowa równowaga rynkowa ma również nową ilość równowagi (Qe’) oraz nową cenę równowagi (Pe’).
Można stwierdzić, że wzrost popytu spowodował wzrost ilości równowagi rynkowej oraz wzrost ceny równowagi rynkowej:
D↑ → Pe ↑ Qe ↑.
Jeżeli chodzi o wzrost wielkości podaży, zadziałał tylko czynnik cenowy (ruch po krzywej podaży, o którym więcej powiemy sobie później).
Czynniki pozacenowe, które mogą mieć wpływ na wzrost popytu:
- wzrost dochodów konsumentów;
- wzrost cen substytutów;
- obniżenie podatku dochodowego.
Spadek popytu D↓
Spadek popytu również jak wzrost popytu tworzy nową równowagę na rynku, która oznaczana jest jako E’. Nowa równowaga rynkowa ma również nową ilość równowagi (Qe’) oraz nową cenę równowagi (Pe’).
Na powyższym wykresie modelowym widzimy, że spadek popytu spowodował spadek ceny równowagi rynkowej oraz spadek ilości równowagi rynkowej:
D↓ → Pe ↓ Qe ↓.
Wzrost podaży S↑
Wzrost podaży tworzy nową równowagę na rynku, która oznaczana jest jako E’. Nowa równowaga rynkowa ma również nową ilość równowagi (Qe’) oraz nową cenę równowagi (Pe’).
Wzrost podaży spowodował wzrost ilości równowagi rynkowej oraz spadek ceny równowagi rynkowej:
S↑ → Pe ↓ Qe ↑
Czynniki pozacenowe, które mogą mieć wpływ na wzrost podaży:
- wzrost liczby przedsiębiorstw;
- spadły ceny czynników wytwórczych;
- mniejsze podatki.
Spadek podaży S↓
Spadek podaży tak samo jak poprzednie zmiany tworzy nową równowagę na rynku, która oznaczana jest jako E’. Nowa równowaga rynkowa ma również nową ilość równowagi (Qe’) oraz nową cenę równowagi (Pe’).
Spadek podaży spowodował spadek ilości równowagi rynkowej oraz wzrost ceny równowagi rynkowej:
S↓ → Pe↑ Qe ↓
Czynniki pozacenowe, które mogą mieć wpływ na spadek podaży:
- zatrudnienie większej ilości pracowników;
- wzrost podatków (akcyza, vat, cło).
Zmiana równowagi rynkowej spowodowana przesunięciem dwóch krzywych:
Poprzednio dokonywaliśmy zmiany równowagi rynkowej spowodowanej jednym czynnikiem pozacenowym, teraz będziemy dokonywać zmian spowodowanych dwoma czynnikami pozacenowymi.
Wzrost popytu D↑ i spadek podaży S↓:
Jeżeli przesuniemy krzywą D i S o taką samą odległość zauważymy, że cena wzrosła (Pe↑), a ilość jest trudna do określenia (Qe?), ponieważ Qe’ nachodzi na Qe. Powodem tego, jest brak informacji o sile przesunięcia. Jeżeli nie mamy podanej siły przesunięcia, to nie musimy dbać o odległości, więc zapisujemy takie wnioski, jakie wyszły na naszym wykresie modelowym.
D↑ S↓ → Pe ↑ Qe ?
Spadek popytu D↓ i spadek podaży S↓:
Poprzednio to ilość równowagi była trudna do określenia, teraz zachodzi sytuacja odwrotna, czyli to nowa cena równowagi rynkowej jest trudna do określenia (Pe?). Oczywiście powód tego jest taki sam jak poprzednio, czyli brak podanych sił przesunięć.
D↓ S↓ → Pe? Qe↓
Spadek popytu D↓ i wzrost podaży S↑
D↓ S ↑ → Pe ↓ Qe ?
Wzrost popytu D↑ i wzrost podaży S↑, czyli nierównowaga rynkowa:
D↑ S↑ → Pe ? Qe ↑
Oczywiście, jeżeli na rynku zachodzi równowaga rynkowa lub zmiany równowagi rynkowej to również musi istnieć nierównowaga rynkowa.