„Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” TOM I Streszczenie 📕

„Badania nad Naturą i przyczynami bogactwa narodów”, jest najważniejszym dziełem Adama Smitha, pierwszego ekonomisty. Opublikowana po raz pierwszy w 1776 roku książka przedstawia jeden z pierwszych na świecie zebranych opisów tego, co buduje bogactwo narodów, a dziś jest fundamentalnym dziełem ekonomii klasycznej. Książka dotyka tak szerokich tematów, jak podział pracy, produktywność i wolny rynek w czasach rewolucji przemysłowej.

Należy pamiętać, że dzieło „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” została napisana w XVIII wieku, w innych realiach, a to co teraz wydaje się oczywiste było czymś zupełnie nowym.

KSIĘGA I
„BADANIA NAD NATURĄ I PRZYCZYNAMI BOGACTWA NARODÓW”

„O przyczynach rozwoju siły produkcyjnej pracy i o zasadach według których jej produkt dzieli się w sposób naturalny pomiędzy różne warstwy ludności”

Księga I, Rozdział 1: „O Podziale Pracy”

• Według Adama Smitha, jednym z głównych przyczyn zamożności krajów jest „podział pracy”. Polega to na tym, że posiadając wyspecjalizowanych ludzi do poszczególnych zadań, jest bardziej produktywne niż posiadanie grupy ludzi, którzy starają się wykonywać dobrze każdą pracę.
• Autor wyjaśnia myśl na przykładzie producentów szpilek w Anglii. Amator, który nic nie wie o robieniu szpilek, prawdopodobnie zrobi jedną przyzwoitą szpilkę dziennie. Jednakże w sytuacji, gdy zastąpimy amatora kilkoma pracownikami, którzy będą wykonywać tylko jedno zadanie, przykładowo pracownik do rozciągania druta, pracownik do przycinania go, kolejny do nacinania itd., to możemy robić tysiące szpilek dziennie.

Księga I, Rozdział 2: „O źródle podziału pracy”

• Kolejna przyczyna bogactwa narodów to prowadzenie otwartego handlu z innymi krajami oraz ludźmi. Dla Adama Smitha jest to niesamowicie istotne, twierdzi, że bogaty naród bez handlu nie może istnieć. Ponadto uważa, że wszystkie najmniej rozwinięte kraje są najbardziej podejrzliwe w handlu międzynarodowym.
• Producent potrzebuje też innych dóbr niż te, które sam wytwarza. Przykładowo producent spodni potrzebuje czegoś więcej niż tylko spodni. Dlatego musi wyprodukować więcej spodni, niż potrzebuje, aby nadwyżkę wymienić na inne dobra, takie jak jedzenie, mieszkanie, lub po prostu na pieniądze.
• Ważne, aby ludzie wykonywali prace, w których są lepsi od innych, ponieważ mogą wykorzystywać swoje umiejętności do tworzenia produktów lub usług, które mogą wymienić na rzeczy, których potrzebują. Adam Smith uważa, że to klucz do bogactwa.

Księga I, Rodziła 3: „Podział pracy jest ograniczony rozległością rynku”

• Producent musi produkować nadwyżkę, aby wymieniać swoje produktu na inne dobra, ale należy pamiętać, że rynek ma swoje ograniczenia, te ograniczenia szkocki filozof nazywa „rozległością rynku”. Jeżeli producent będzie produkować coś, co nie jest przydatne konsumentom, to nie wymieni ich na żadne inne dobro.
• Głównym ograniczeniem podziału pracy, a rozległością ryku jest miejsce zamieszkania. Ekspert w oraniu ziemi prawdopodobnie nie będzie mieszkać w środku wielkiego miasta, ponieważ nie ma w pobliżu ziemi do orania. Wyprowadzi się do miejsca, w którym ludzie będą potrzebować takich usług.
• Na koniec Adam Smith pisze również o zaletach prowadzenia produkcji w pobliżu wody. Umożliwia to o wiele łatwiejszy transport towarów niż drogą lądową. Nawet dzisiaj większość dużych miast na świecie znajduje się w pobliżu wody, którą łodzie mogą wykorzystywać do transportu.

Księga I, Rozdział 4: „O pochodzeniu i zastosowaniu pieniądza”
„Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

• Jeżeli producent robi tysiąc kurtek rocznie, to ostatecznie skończy rok z nadwyżką kurtek w wysokości 999 sztuk. Dlatego producent będzie chciał wymienić nadwyżkę na inne dobra, których potrzebuje na przykład bochenek chleba.
  Dlaczego zamiast wymiany kurtek na bochenek chleba w transakcji muszą brać udział pieniądze?
• Co w sytuacji, gdy jedynymi osobami, które chcą kurtki, są tylko piekarze? Co, jeśli ten producent chce czegoś więcej niż kurtek i chleba? Właśnie dlatego potrzebujemy czegoś pośredniego, co umożliwi nam wymianę u ludzi, którzy nie chcą kurtek.
• Adam Smith pisze o tym, że pieniądze istnieją od wielu tysięcy lat w różnych formach zależnie od społeczności. Wykorzystywane w tym celu były muszle, metale oraz inne przedmioty. Ostatecznie ze wszystkich rzeczy wykorzystywanych jako waluta wygrały metale, ponieważ ciężko je znaleźć, są trwały oraz trudne w obróbce.
• Główną wadą metalu jako waluty było to, że przed każdą transakcją musiały być ważone.

Księga I, Rozdział 5: „O rzeczywistej i nominalnej cenie towarów, czyli o ich cenie wyrażonej w pracy i ich cenie wyrażonej w pieniądzu”

• Ten rozdział Adam Smith rozpoczyna od przypomnienia nam, że ludzie są bogaci lub biedni w zależności od tego, na ile rzeczy mogą sobie pozwolić.
• Uważa, że wartość pieniądza powinna być oceniana poprzez to, ile dobra możemy za nie nabyć. Jednocześnie uważa, że wartością pieniądza jest praca, za którą możemy wytworzyć dane dobro. Czyli nie płacimy za produkt, tylko za pracę włożoną w wytworzenie danego dobra. Te rozbieżne teorie zmusiły autora do podziału między „rzeczywistą”, a „nominalną” wartością.
• Według Adama Smitha wartość nominalna to kwota, którą musisz za coś zapłacić. Przykładowo gaz czasami drożeje, a czasami staje się tańszy, więc jego wartość nominalna rośnie i maleje.
• Wartość realna to wartość powiązana z realnymi potrzebami człowieka. Realną wartością jest ilość niezbędnych rzeczy, takich jak jedzenie i schronienie, którą możemy za to zdobyć.

Księga I, Rozdział 6: „O częściach składowych ceny towarów”

• Istnieją trzy rzeczy, które składają się na cenę każdego produktu:
  • Praca– nakład pracy potrzebny do wytworzenia produktu,
  • Zysk– zysk, który firma chce osiągnąć,
  • Wynajem– za budynki lub maszyny.
• Praca: Dlaczego niektóre płace są lepiej płatne od innych? Adam Smith podaje kilka powodów, przez które praca jest opłacana w różnym stopniu. Najbardziej oczywisty powód to trudność w wykonaniu danej pracy. Kolejnym powodem jest to, że niektóre prace wymagają więcej umiejętności oraz wiedzy od innych.
• Zysk: W pierwszych społecznościach ludzie mogli zachować cały wypracowany zysk dla siebie, ale gdy niektórzy zaczęli gromadzić zapasy (bogactwo), to mogli przekazać te oszczędności, na to by inni wykonywali pracę za nich. Wtedy to zaczęli istnieć szefowie, którzy pobierali część zysków od swoich robotników.
• Wynajem: Gdy powstała własność prywatna, ludzie bez ziemi i mieszkania musieli płacić czynsz, aby móc mieszkać na ziemi lub w budynkach osób, które je posiadały- tak powstali właściciele.

Księga I, Rozdział 7: „O Naturalnej i Rynkowej Cenie Towarów”

W każdym kraju, prowincji czy mieście istnieje przeciętna płaca, którą otrzymują pracownicy, wykonując określony zawód. To jest to, co dzisiaj nazwalibyśmy rynkową wyceną pracy. Jednakże Adam Smith nazywa to „naturalna” wyceną pracy. Według autora przeciętna płaca działa w ten sam sposób co ceny produktów oraz wynajmu. Wszystkie wymienione rzeczy zależą od prawa popytu i podaży.

Naturalna cena towarów:

• Przykładowo w sytuacji, gdy producent ma dużo ołówków do sprzedania, ale nikt nie chce ich kupić, to wtedy jest wysoka podaż i niski popyt. To spowoduje, że cena ołówków będzie spadać, ponieważ ludzie ich nie potrzebują. Z każdą osobą potrzebującą ołówków cena będzie wzrastać. Jeżeli podaż ołówków wyczerpie się w momencie, gdy popyt ludzi rośnie, to cena urośnie jeszcze bardziej, ponieważ ludzie będą zdesperowani, aby kupić chociaż jeden ołówek.
• Ilekroć cena produktu jest bezpośrednim odzwierciedleniem tego, jak bardzo ludzie rzeczywiście chcą danego dobra, to właśnie jest to, co Adam Smith nazywa naturalną ceną tego towaru.

Rynkowa cena towarów:

• W sytuacji, gdy tylko jeden producent wytwarza dane dobro na rynku, tworzy się monopol. Wtedy producent może manipulować podażą produktu, aby ustalić cenę, jaką będzie chciał. Wtedy to cena rynkowa zaczyna oddalać się od ceny naturalnej.
• Te same siły kontrolują zarobki konsumentów. Gdy następuje nagłe ożywienie w branży, firma musi się rozwijać, a do tego potrzebni są nowi pracownicy. W związku z tym, aby zdobyć nowych pracowników, producent podnosi wynagrodzenie.

Według Adama Smitha istnieje wiele czynników, które mogą sprawić, że cena produktu będzie wyższa lub niższa od jego ceny naturalnej. Jednakże uważa się, że na dłuższą metę ceny oscylują wokół ceny naturalnej.

Księga I, Rozdział 8: „O Płacy Roboczej”
„Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

• W kolejnym rozdziale dzieła „Badanie nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” Adam Smith pisze o tym, jak łatwo szefom jest się zmówić na wspólne obniżenie płac pracownikom. Co ciekawe w gazetach nigdy nie pojawiała się informacja o obniżeniu płac. O zmianach płac gazety zaczynają pisać dopiero, gdy pracownicy zaczynają strajkować o podwyżkę.
• Autor nie pochwala przedsiębiorców ani pracowników, ale przyznaje, że opinia publiczna bardziej neguje strajkujących niż biznesmenów działających w zmowie. Ponadto mówi, że w długim terminie strajki zazwyczaj nie przynoszą pracownikom żadnych korzyści.
• Istnieje poziom poniżej, którego zarobki nie mogą zejść i jest to cena niezbędna do utrzymania pracownika przy życiu. Jeżeli zarobki kiedykolwiek spadną poniżej ceny utrzymania się przy życiu, pracownicy zaczęliby wymierać i przestaliby marnować czas na pracę, która nie pozwala im na przeżycie. Jednakże płace muszą być wyższe niż minimalna cena utrzymania się przy życiu. W przeciwnym razie siłą robocza nie miałaby pieniędzy na założenie rodziny, a to spowodowałoby, że zaczną po prostu wymierać.
• Rozwijająca się gospodarka powoduje wzrost zapotrzebowania na pracowników. A jeżeli ten popyt będzie ciągle rósł, to szefowie będą musieli coraz więcej płacić, aby przyciągnąć pracowników, których potrzebują.

Konkurencja między Wielką Brytanią a Ameryką Północną
Konkurencja tych dwóch mocarstw objawia się często w dziele „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” na poziomie ekonomii oraz ekonomii politycznej. Ponadto w latach 1775- 1783 trwał konflikt zbrojny między tymi państwami. Ostatecznie Ameryka wygrała na każdym poziomie.

• Ameryka rozwijała się tak szybko, że zarobki pracowników podwajały się, a nawet potrajały co pięć lat. W przeciwieństwie do Wielkiej Brytanii, która jest bogatszym krajem, ale płace stoją w miejscu, ponieważ gospodarka ma stałą wielkość z roku na rok. Reasumując, nie chodzi o to, czy kraj jest bogaty, ale o to, czy się rozwija.
• Podsumowując, Adam Smith uważa, że pensje, które otrzymują pracownicy w Anglii, zyskały na wartości, ale nie dlatego, że ludzie zarabiają więcej. Powodem tego jest fakt, że ceny artykułów pierwszej potrzeby spadły.
• W czasach autora niewolnictwo było legalne, dlatego również pisze o opłacalności takiej formy zatrudnienia. Uważa, że pracownicy najemni są znacznie lepsi od niewolników, ponieważ pracownicy są tańsi. Przykładowo w sytuacji, gdy niewolnik zachoruje, to jego właściciel ponosi koszty. W przeciwieństwie do sytuacji, gdy to pracownik zachoruje, ponieważ on sam pokrywa własne wydatki. Ponadto niewolnicy nie mają motywacji do ciężkiej pracy, podczas gdy robotnicy pracują na wyższe zarobki i awanse.
• Oczywiście rozważania Adama Smitha nie mają na celu segregacji rasowej, ma na celu poinformować czytelników, że niewolnictwo nie ma ekonomicznego sensu.
• Ojciec ekonomii również wspomina o tym, że weekendy w standardowym tygodniu pracy powinny być wolne. Ta przerwa da szansę pracownikom odpocząć, co przełoży się na ich produktywność.

Księga I, Rozdział 9: „O zyskach z kapitału”
„Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

• Może się wydawać, że w sytuacji, kiedy firmy lub ludzie zaczną wykorzystywać coraz więcej zasobów do zwiększenia produkcji dóbr, to ich zyski będą rosły. Jednakże w rzeczywistości jest zupełnie odwrotnie.
• Spowodowane jest to tym, że im więcej producentów produkuje dane dobro, tym większa jest konkurencja. Dlatego, żeby zachęcić konsumentów do zakupu ich produktów, producenci obniżają ceny. Jednakże jest to dobre dla konsumentów.
• Adam Smith wspomina również, że kraje otwarte na handel z innymi krajami są zawsze bogatsze, ponieważ otwierają się na międzynarodową konkurencję. A to prowadzi do zmniejszenia cen.

Księga I, Rozdział 10: „O płacy i zysku przy rozmaitych zastosowaniach
pracy i kapitału”

• Ojciec ekonomii postanawia dokładniej opisać, od czego zależy wysokość wynagrodzenia za pracę:
  • Po pierwsze, „dyskomfort pracy”- wynagrodzenie jest zależne od tego, jak bardzo nieprzyjemne jest wykonywanie danej pracy. Niektóre prace są tak brudne i nieprzyjemne, że trzeba zapłacić większą stawkę, by ktoś je wykonał.
  • Po drugie, „poziom trudności wykonywanej pracy”- niektóre prace wymagają szczególnych umiejętności, więc trzeba zatrudnić wyspecjalizowanych pracowników. Oczywiście wyspecjalizowany pracownik będzie droższy.
  • Po trzecie, „pewność zatrudnienia”- trudniej znaleźć pracownika do pracy, która jest niepewna, albo tymczasowa, ponieważ taki pracownik potrzebuje dodatkowych pieniędzy na czas szukania nowej pracy.
  • Po czwarte, „poziom odpowiedzialności”- wraz ze wzrostem odpowiedzialności za wykonywaną pracę, wzrasta poziom wynagrodzenia. Nikt nie zdecyduje się podjąć odpowiedzialności za wykonywaną pracę, jeżeli za te same pieniądze może mieć pracę, gdzie nie ręczy własnym majątkiem.
  • Po piąte, „poziom pewności lub niepewności zatrudnienia powiązany z zawodem”- trzeba płacić więcej za pracę, która jest ciężka do zdobycia. Przykładowo, nikt nie spędziłby wielu lat na studiach, gdyby wiedział, że nie dostanie dobrze płatnej pracy.

Rynek Pracy:

• Prace, które mogą być wykonywane w wolnym czasie jako hobby, są mniej płatne.
• Adam Smith twierdzi, że ludzie zazwyczaj myślą zbyt pozytywnie, a im młodszy jest człowiek, tym bardziej wydaje mu się, że wszystko się po jego myśli. W związku z tym podejmują decyzję o swojej karierze na podstawie tego, co lubią robić, zamiast myśleć o przyszłych zarobkach lub bezpieczeństwie pracy. Takie decyzje powodują, że podejmują zawody takie jak artysta lub kimkolwiek inne gdzie zarobki są niepewne. Ostatecznie takie osoby kończą w biedzie.
• Ojciec ekonomii przyznaje, że są osoby, które zarabiają fortunę z dnia na dzień na spekulacjach akcjami. Niemniej jednak na każdą osobę, która osiągnęła fortunę, przypada kilka, które straciły wszystko na giełdzie.
• Adam Smith potępia prawo oraz politykę rządową za zniechęcanie do konkurencji na rynku. Prawo utrudniało, zostanie zarejestrowanym przedsiębiorcą, a co za tym idzie, trudno było rozpocząć własny konkurencyjny biznes. Przykładowo w czasach Smitha trzeba było odbyć 7 lat praktyk jako stolarz, aby być pełnoprawnym stolarzem.
• Według autora to prawo ma na celu zapobiec obniżeniu pensji stolarzy, ponieważ konkurencja w tym zawodzie jest bardzo wysoka.

Handel w kraju:

• W wymianie handlowej miasta mają przewagę nad wsią, ponieważ mieszkańcy miast mogą szybko się zmówić co do ceny skupowanych plonów. W przeciwieństwie do rolników, którzy są rozrzuceni po większym obszarze, przez co trudniej uzgadniać ceny między sobą.
• Wieś zaopatruje miasta w takie materiały jak żywność, wełna itp. w zamian za to miasta zaopatrują ich w nowsze technologie. Ponadto miasta posiadają banki, które pożyczają pieniądze wsią, aby te mogły się rozwijać.
• Autor wspomina o tym, że podatki oraz ograniczenia nakładane przez rząd na produkty z innych krajów mają na celu ochronę krajowych producentów przed zagraniczną konkurencją. To działanie przyczynia się do wysokich cen produktów, a co za tym idzie wysokich zysków dla producentów. Jednakże wszyscy inni muszą płacić więcej za te produkty.
• Rząd również wprowadza regulacje mające na celu obniżenie pensji niektórych zawodów. Przykładowo wynagrodzenia nauczycieli zostały obniżone, aby jak najwięcej osób mogło skorzystać z darmowej edukacji. Pomimo tego, że nauczyciele są stratni to, jest to dobre dla kraju.
• Kolejnym nakazem rządu negowanym przez autora jest utrudnienie ludziom przemieszczania się z jednego miasta do drugiego w celach zarobkowych. Państwo tłumaczy swoją decyzję tym, że imigranci obniżają zarobki dzielnicy lub mieście, do którego się przeprowadzają. Imigranci są zdolni pracować prawie za darmo. Natomiast Smith twierdzi, że jeżeli firmy mogą przenosić swoje fabryki tam, gdzie chcą, to pracownicy również powinni mieć możliwość przemieszczania się, tam gdzie chcą. Dla wyjaśnienia w czasach Smitha były surowe przepisy, które nie pozwalały przemieszczać się pracownikom nawet między miastami. W późniejszym czasie okazało się, że ta decyzja zrujnowała Angielski rynek pracy.

Księga I, Rozdział 11: „O rencie gruntowej”

• Możemy założyć, że wynajmujący zawsze będą pobierać tyle, ile są w stanie zapłacić najemcy. Co ciekawe czynsz związany jest również z cenami produktów. Dla wyjaśnienia, jeżeli cena ziemniaków wzrośnie, to również właściciele ziemi podniosą opłaty za wynajem ziemi.
• Opłaty za wynajem zmieni, wiąże się również z wartością tego, co wchodzi w skład wynajmowanej własności. Przykładowo, jeżeli ktoś znalazłby złoża węgla na wynajmowanej ziemi, to właściciel podniósłby czynsz, wiedząc, że ludzie zaczną zarabiać mnóstwo pieniędzy, otwierając kopalnie na jego ziemi. Tak samo jest w przypadku ziemi, która nagle daje większe plony niż zwykle.
• Według Adama Smitha najgorszymi osobami, które zarabiają w społeczeństwie, są właściciele ziemscy, ponieważ nic nie muszą robić, aby zarobić pieniądze. Mówiąc dokładniej, szefowie firm pozwalają wytwarzać produkty, pracownicy tworzą nowe rzeczy. Tymczasem właściciele „siedzą i nic nie robią dla swoich pieniędzy”.

Księga II „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

„O naturze zasobów ich gromadzeniu i użyciu”

Księga druga „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” Adama Smitha dotyczy finansów osobistych. Jak twierdzi, ludzie mają trudności z pracą bez choćby odrobiny majątku. Przykładowo, trzeba za coś żyć do następnej wypłaty. Oznacza to, że muszą mieć co najmniej drobną ilość oszczędności lub akcji, aby przeżyć do następnej wypłaty. Im większe zgromadzą oszczędności, tym bardziej prawdopodobne, że je zainwestują, aby pomnożyć swoje oszczędności.

Księga II, Rozdział 1: „O podziale zasobów”
„Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

• Osoby, które mają oszczędności często, przekazują ich część na inwestowanie. Autor dokonał podziału oszczędności:
  • Kieszonkowe– pozwalające na natychmiastowy zakup.
  • Kapitał– środki na inwestycje mające na celu pomnożenie oszczędności. Ponadto kapitał dzieli się na:
    • Kapitał obrotowy– obrotowym, ponieważ ma tendencję do przemieszczania się i przybierania różnych form do chwili, aż właściciel go nie sprzeda, aby odzyskać pieniądze. Ponadto wymaga zmiany właściciela, aby przynosił zyski, czyli kapitał wymieniamy na surowce, półprodukty, zapasy gotowych towarów. Przemieszcza się między aktywami, a gotówką staje się w momencie, gdy właściciel spienięży aktywa. Na przykład, jeżeli ktoś zainwestuje kapitał w jabłka, to nie zarobi pieniędzy do momentu, aż nie sprzeda towaru z zyskiem.
    • Kapitał stały– przynosi zyski bez zmiany właściciela, czyli właściciel inwestuje we własne maszyny, budynki, ziemię itp.

Księga II, Rozdział 2: „O pieniądzu, jako szczególnym składniku ogólnych zasobów społeczeństwa, czyli o kosztach zachowania kapitału społecznego”

• Autor dokonuje podziału przychodów na brutto i netto. Dla przykładu właściciel budynku mieszkalnego co roku zarabia milion złotych. Budynek wymagał remontów w ciągu roku, które łącznie kosztowały 200 tysięcy. Dodatkowo zarządzanie budynkiem rocznie wyniosło kolejne 200 tysięcy. Zysk brutto wynosi milion złotych, ale gdy od tego zysku odejmiemy koszty remontu i zarządzania to netto (na rękę) wyjdzie nam 600 tysięcy. Mechanizm działania jest taki sam w przypadku zysków państwa.
• Kolejna przełomowa teoria Adama Smitha dotyczy prawdziwej wartości pieniądza. Bogactwa człowieka nie można, liczy w pieniądzach, ponieważ pieniądze mają wartość tylko wtedy, gdy możemy kupować za nie towary. Przykładowo zarabiasz 60 tysięcy złotych rocznie, a ceny z dnia na dzień wzrosły o 600%. Pomimo tego, że zarabiasz tyle samo, siła nabywcza twoich pieniędzy spadła o 600%. Podsumowując, wartość pieniądza zależy od jego siły nabywczej, a siłę nabywczą mierzy się ilość dóbr, które możesz nabyć.
• Kraj nie staje się bogatszy, gdy wnosisz do niego coraz więcej kapitału, staje się bogatszy, gdy wykorzystuje jak najwięcej istniejącego kapitału.
• Gdy zatrudnimy więcej pracowników, to więcej osób będzie zarabiać, więc będą kupować więcej produktów. Gdy kupują więcej produktów, to firmy mają więcej pieniędzy, a bogactwo kraju rośnie. Jednakże, kiedy zaczniesz zwalniać ludzi, będzie mniej osób, które będą kupować produkty, a gospodarka zaczyna się kurczyć.

W pełni wolny rynek?

Dzieło „Badania nad naturą i bogactwem narodów” kładzie nacisk na wolność rynku, przez co Adam Smith często jest niesłusznie uważany za liberała. Niesłusznie, ponieważ pisze o wolnym rynku, ale niecałkowicie wolnym. Przykładowo uważa, że banki powinny być kontrolowane.

• Adam Smith był za tym, aby nałożyć surowe regulacje rządowe na banki „banki są w wyjątkowej sytuacji, by sparaliżować gospodarkę, jeśli staną się zbyt ryzykowne lub zbyt chciwe”. Czyżby Adam Smith w dziele „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” przewidział kryzys z 2008 roku?
• Istnieje zbyt duża szansa na oszustwa w bankowości, aby rządy pozwalał bankom robić to, na co mają ochotę. Cała gospodarka jest uzależniona od banków, więc muszą być ściśle kontrolowane.
• Ponadto banki powinny posiadać dużą konkurencję, aby utrzymać niskie oprocentowanie kredytów. W sytuacji, gdy tylko kilka banków będzie posiadało władzę, sprawy szybko mogą potoczyć się w złym kierunku.

Księga II, Rozdział 3: „O gromadzeniu kapitału, czyli o pracy produkcyjnej i nieprodukcyjnej”

• Adam Smith dzieli pracę na „produkcyjną” i „nieprodukcyjną”. Przykładowo producent wykonuje produkcyjną pracę, ponieważ tworzy wartość w postaci lepiej wyposażonych fabryk. W przeciwieństwie do służby domowej, która jest nieprodukcyjna, ponieważ nie dodaje do niczego wartości. Producent zwiększa ogólne bogactwo kraju, a służba domowa wykonuje pracę, która wysysa zarobki. Oczywiście dom jest czysty, ale służba nie tworzy dodatkowego bogactwa.
• Dla lepszego zrozumienia wyobraźmy sobie człowieka, który zatrudnia grupę robotników, aby szyli dla niego płaszcze. Wyobraź też sobie drugą osobę, która zatrudnia grupę służących do sprzątania swojego domu. Po czasie pierwsza osoba wzbogaci się na sprzedaży płaszczy. W przeciwieństwie do osoby, która zatrudniła grupę osób do sprzątania domu- nic nie pokrywa jej kosztów zatrudnienia tych ludzi. Taka sama zasada dotyczy kraju, w którym należy położyć nacisk na ludzi, którzy tworzą bogactwo i mają produktywną pracę.
• Skupienie się na produkcji nowych rzeczy, sprawia, że kraj jest bogaty. W przeciwieństwie do krajów biednych gdzie pieniądze są wydawane na służbę. Dlatego nie ma znaczenia, ile pieniędzy posiada dany kraj, ważna jest ilość wytwarzanych dóbr przez dany kraj.

Księga II, Rozdział 4: „O zasobach pożyczanych na procent”
„Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

• W tym rozdziale „ojciec ekonomii” opisuje, jak działają odsetki i jak pożyczkodawcy wybierają pożyczkobiorców. Jest to ważny element, ponieważ pożyczkodawca traktuje pożyczkę jako kapitał, który zostanie mu zwrócony wraz z procentem za korzystanie z kapitału.
• Autor, przyglądając się, jak kraje podchodzą do regulacji stóp procentowych, wysnuł następujące wnioski:
  • W sytuacji, gdy oprocentowanie będzie zbyt wysokie, pożyczki będą brali tylko „utracjusze”, a osoby „trzeźwe” nie będą miały szans na wzięcie pożyczki.
  • Jeżeli pożyczanie na procent zostanie zakazane, ludzie zaczną pożyczać nielegalnie na wyższe oprocentowanie niż w sytuacji, gdy pożyczki byłoby legalne.
  • W sytuacji, gdy stopy procentowe są zbyt niskie, ludzie ustalą własną stopę procentową.
• Można by pomyśleć, że Adam Smith dba o interesy kredytobiorców. Jednakże ma na celu ochronę gospodarki przed niespłacanymi pożyczkami.

Księga II, Rozdział 5 „O różnych sposobach zastosowania kapitałów”

• Gdyby dłużej się zastanowić nad tym, co jest napisane w księdze II, rozdziału 3 to możemy odnieść wrażenie, że praca właściciela sklepów lub sprzedawcy jest pracą nieprodukcyjną, ponieważ niczego nie produkują. Jednakże Adam Smith traktuje tych ludzi jako osoby zapewniające naturalny podział pracy. Gdyby nie było tych osób to producenci, zamiast poświęcić swój czas na produkcję, musieliby również zająć się kupowaniem oraz sprzedażą. Podsumowując, kupcy każdemu wyświadczają przysługę, pozwalając producentom poświęcać cały swój czas na produkcję.
• Według „ojca ekonomii” najbardziej produkcyjne zajęcie posiada rolnik, ponieważ to on dosłownie tworzy rzeczy, a dokładniej tworzy je z niczego. Uważa, że szybki rozwój Amerykańskiej kolonii opiera się na rozwiniętym rolnictwie.
• Każda nadwyżka w produkcji powinna być eksportowana do innego kraju.
• W dalszej części znaczenie wolnego rynku jest bardziej podkreślane, ponieważ Adam Smith wierzy w to, że kraj wytwarza najwięcej bogactwa, gdy rząd zostawia gospodarkę w rękach prywatnych przedsiębiorców. Argumentuje to tym, że przedsiębiorcy doskonale wiedzą, gdzie jest największe zapotrzebowanie i gdzie warto ulokować swoje pieniądze i zasoby. Im więcej osób wchodzi do biznesu, tym niższe stają się ceny, a płace rosną. To zasługa prawa konkurencji.
• Teoretycznie wszyscy zarabiają lepiej, podczas gdy ceny spadają. Gospodarka ma się znacznie lepiej, gdy każdy pracuje dla własnych zysków.

Księga III „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

„O różnych drogach, które prowadzą do dobrobytu różnych narodów”

• Autor po omówieniu handlu i rozwoju międzynarodowego, znów skupia się na handlu lokalnym.

Księga III, Rozdział 1: „O naturalnym wzroście dobrobytu”

• Adam Smith wraca do tematu handlu między wsią a miastem i dochodzi do wniosku, że farmy pozwalają ludziom przetrwać. Oznacza to, że stan pól rolnych jest niesamowicie istotny, ale żeby o to zadbać, są potrzebni ludzie z miasta. Dokładnie mówiąc, są potrzebne ich maszyny, fabryki oraz pożyczki z banków na rozwój.
• Priorytety gospodarki kraju według autora:
  1. Rolnictwo,
  2. Produkcja,
  3. Handel.

Księga III, Rozdział 2: „O zniechęceniu do rolnictwa w starożytnych państwach
Europy po upadku Imperium Rzymskiego”

• „Ojciec ekonomii” postanowił cofnąć się, do czasów upadku cesarstwa rzymskiego, aby przedstawić, jak negatywny wpływ miało to na rolnictwo, a nawet całą cywilizację. Gdy nikt nie sprawował władzy nad terenem dawnego Rzymu, powstało wiele gangów, które uniemożliwiały prowadzenie gospodarstwa dłużej niż kilka tygodni, zanim zostało rozgrabione i spalone. Trudno posiadać rolnictwo bez prawa i porządku.
• W dalszej części mówi o tym, jak ludzie zastanawiali się, w jaki sposób przekazywać mienie. Dobrym wyjściem było przekazywanie mienia poprzez zasługi, ale okazało się to zbyt subiektywne, aby działało długoterminowo. Dlatego właściciele ziemscy i królowie zdecydowali się, że będą oddawali swoją własność najstarszym synom. To rozwiązanie spowodowało, że ziemie stawały się własnością konkretnych ludzi, a to spowodowało, że mieli motywację, by inwestować w posiadane ziemie. Ostatecznie rolnictwo wróciło dzięki własności prywatnej.
• Nawiązując do własności prywatnej, Smith wrócił do tematu niewolnictwa. Brak motywacji do pracy objawia się również tym, że ziemia nie należy do nich oraz nie mają możliwości awansu. Jeżeli brak ekonomicznego sensu w posiadaniu niewolników to po co ich mieć? Smith twierdzi, że jedyny powód posiadania niewolników to chęć władzy.
• Od niewolnictwa lepszym rozwiązaniem jest wcześniej wykorzystywany system, w którym ludzie pracowali na roli i oddawali procent z zysków swoim panom. Na tym rozwiązaniu zyskiwał rolnik, jak i właściciel ziemi.
• Aby naród stał się bardziej zamożny, musi poprawić jakość gruntów rolnych, ale rolnicy nie widzą zysków w ulepszaniu swoich gospodarstw.

Księga III, Rozdział 3: „O powstaniu i rozwoju miast i miasteczek po upadku Imperium Rzymskiego”
„Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

• Po upadku cesarstwa Rzymskiego władcy miast nie mieli jak zapanować nad ludem, a co za tym idzie, nie mieli jak ściągać podatków. Spowodowało to w pełni wolny rynek.
• Jak wcześniej wspomnieliśmy, rolnicy często padali ofiarami grabieży. W celu zabezpieczenia swoich oszczędności trzymali je w lepiej strzeżonych miastach- tak zaczęły powstawać banki.
• Na koniec rozdziału autor po raz kolejny podkreśla, jak ważne jest rolnictwo i twierdzi, że cały rozwój produkcji wywodzi się właśnie z niego.

Księga III, Rozdział 4: „O tym, jak handel, który prowadziły miasta, przyczyniał się do postępu gospodarczego wsi”

• W tym rozdziale Adam Smith mówi o tym, jak miasta spowodowały poprawę stanu wsi.
• Po pierwsze, miasta zapewniły targowiska, na których rolnicy mogli sprzedawać, to co wyprodukowali, a to motywowało ich do jeszcze większej produkcji.
• Po drugie, kupcy wykupywali wiejskie ziemie z nadzieją, że będzie to opłacalne. Spowodowało to, że ziemie rolne, które były bezużyteczne, były przekształcane w produktywne ziemie rolne. Smith twierdzi, że kupcy są świetni w ulepszaniu ziem, ponieważ chcą, aby była ona produktywna i dochodowa.
• Wreszcie miasta stworzyły rządy, które zapewniały bezpieczeństwo i opiekę. Gdy nie musisz codziennie martwić się o swoje życie, możesz skupić się na bardziej produktywnych rzeczach.
• Z biegiem czasu relacje między mieszkańcami wsi, a miast pozwalały na lepsze wykorzystanie ziem rolnych. Dzięki temu, że ziemia mogła pomieścić więcej ludzi, nastąpił wzrost populacji.
• Według Smitha w przeszłości odbyła się rewolucja w kwestii ludzkiego szczęścia. Nie stało się to dlatego, że ktoś chciał pomóc ludzkości, ale dlatego, że ludzie kierowali się własnym interesem. Kupcy i właściciele ziem chcieli więcej pieniędzy, a w wyniku tego kraj stał się lepszy dla wszystkich.
• Adam Smith znów powraca do różnicy w rozwoju kolonii Ameryki Północnej, a Anglii. Twierdzi, że kolonia Ameryki Północnej rozwija się szybciej, bo ciągle pochłania ziemie pod uprawę.

Treść:

• Streszczenie na podstawie: „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” Adam Smith, Wydawnictwo PWN 2007.

Grafiki:

• Główne tło: własne
• I Księga tło: V.Parent https://h-ria.pl/rewolucja-przemyslowa-epoki-oswiecenia/
• II Księga tło: Épinglier (Pin-Maker) II, L’Encyclopédie (1760s)
• III Księga tło: COALING A ROYAL MAIL STKAM-PACKET AT KONGSTON, JAMAICA
• Konkurencja między Wielką Brytanią a Ameryką Północną: E. Percy Moran (1862-1935) – From the Library of Congress Prints and Photographs DIGITAL ID: (color film copy transparency) cph 3g04970
• W pełni wolny rynek: Thomas Homer Shepherd, The Old Bank of England, c.1800, 0803