Makroekonomia jest gałęzią ekonomi analizującą zachowanie całej gospodarki – rynków, przedsiębiorstw, konsumentów i rządu. Zadaniem makroekonomii jest badanie zjawisk takich jak inflacja, poziom cen, tempo wzrostu gospodarczego, dochodu narodowego, produktu krajowego brutto (PKB) oraz zmiany w poziomie bezrobocia.
Niektóre z kluczowych pytań, którymi się zajmuje to: Co powoduje bezrobocie? Co powoduje inflację? Co tworzy lub stymuluje wzrost gospodarczy? Makroekonomia próbuje zmierzyć, jak dobrze funkcjonuje gospodarka, zrozumieć, jakie siły ją napędzają i przewidzieć, w jaki sposób można poprawić wydajność gospodarki.
Co znajdziesz w tym artykule?
Makroekonomia – historia powstania
Termin „makroekonomia” sięga lat 40-tych XX wieku, jednak wiele z podstawowych pojęć makroekonomii jest przedmiotem badań od wielu lat. Tematy takie jak bezrobocie, ceny, wzrost i handel interesowały ekonomistów od początku istnienia ekonomii (czyli XVIII wieku). Elementy wcześniejszych prac Adama Smitha i Johna Stuarta Milla dotyczyły kwestii, które obecnie uznaje się za domenę makroekonomii.
Często John Maynard Keynese i jego dzieło „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” z 1936 r. jest uważane za początek makroekonomii jaką znamy dziś. Keynes wyjaśnił w niej skutki Wielkiego Kryzysu, kiedy to towary nie były sprzedawane, a pracownicy pozostawali bez pracy.
Przed spopularyzowaniem teorii Keynesa ekonomiści na ogół nie rozróżniali mikro- i makroekonomii. Twierdzono, że te same mikroekonomiczne prawo popytu i podaży, które działa na poszczególnych rynkach dóbr działa również w makroekonomii. Dokładniej opisywał to Leon Walras.
Związek między rynkami towarów a zmiennymi finansowymi o dużej skali, takimi jak poziom cen i stopy procentowe, zostały wyjaśnione poprzez wyjątkową rolę, jaką odgrywa w gospodarce pieniądz jako środek wymiany między krajami, przez ekonomistów takich jak Knut Wicksell, Irving Fisher i Ludwig von Mises. Wyjaśnili związek między rynkami towarów a wielkoskalowymi zmiennymi finansowymi, takimi jak poziomy cen i stopy procentowe, poprzez wyjątkową rolę pieniądza, który odgrywa w gospodarce środek wymiany.
Różnica między mikroekonomią a makroekonomią
Makroekonomia różni się od mikroekonomii tym, że jak sama nazwa wskazuje mikro-ekonomia koncentruje się na czynnikach wpływających na poszczególne jednostki lub firmy. Czynniki badane zarówno w mikroekonomii, jak i makroekonomii zazwyczaj wpływają na siebie nawzajem.
Kluczowe rozróżnienie między mikro- i makroekonomią polega na tym, że agregaty makroekonomiczne (suma wielkości jednostkowych) mogą czasami zachowywać się w bardzo odmienny sposób lub nawet odwrotnie niż podobne zmienne mikroekonomiczne. Na przykład Keynes powołał się na tzw. paradoks oszczędności, który mówi, że jednostki oszczędzają pieniądze, aby budować bogactwo (mikro). Jednak gdy wszyscy naraz próbują zwiększyć swoje oszczędności, może to przyczynić się do spowolnienia gospodarki i mniejszego bogactwa w tej gospodarce (makro). Dzieje się tak dlatego, że nastąpiłoby ograniczenie wydatków, co wpłynęłoby na przychody przedsiębiorstw i obniżenie płac pracowników, którzy kupowaliby jeszcze mniej przez co przedsiębiorstwa miałyby jeszcze mniejsze dochody i tak dalej.
Tymczasem mikroekonomia przygląda się tendencjom gospodarczym, czyli temu, co może się stać, gdy jednostki dokonują okreŚlonych wyborów. Jednostki są zwykle klasyfikowane w podgrupy, takie jak kupujący, sprzedający i właściciele firm. Te podmioty oddziałują na siebie zgodnie z prawami popytu i podaży, wykorzystując pieniądze i stopy procentowe jako mechanizmy cenowe do koordynacji.
Makroekonomia — szkoły myśli ekonomicznej
Dziedzina makroekonomii jest zorganizowana w wiele różnych szkół myśli ekonomicznej o odmiennych poglądach na temat funkcjonowania rynków i ich uczestników.
Szkoła ekonomii klasycznej (ekonomia klasyczna, ekonomiści klasyczni, szkoła klasyczna)

Szkoła klasycznej myśli ekonomicznej jest często uważana za fundament współczesnej ekonomii. Opracowana przez Adama Smitha, Davida Ricardo i Jean-Baptiste Say’a. Ekonomia klasyczna sugeruje, że gospodarka na ogół działa najefektywniej, gdy interwencja rządu jest minimalna i dotyczy ochrony własności prywatnej, promowania wolnego handlu i ograniczania wydatków rządowych. Ogranicza ingerencję państwa do dóbr publicznych takich jak obronność, porządek publiczny oraz edukacje.
Termin „ekonomiści klasyczni” nie jest w rzeczywistości szkołą myśli makroekonomicznej, ale etykietą stosowaną najpierw przez Karola Marksa, a później przez Keynesa w celu określenia poprzednich myślicieli ekonomicznych, z którymi odpowiednio się nie zgadzali.
Główne wyróżniki szkoły klasycznej:
- rynek działa najefektywniej gdy interwencja rządu jest minimalna.
Ekonomia Keynesowska (Keynesizm)

Ekonomia Keynesowska rozwinęła się w latach 30. XX wieku jako odpowiedź na wielki kryzys. Legitymizacja istniejącej gospodarki nie była w stanie wyjaśnić trwającego kryzysu gospodarczego i masowego bezrobocia. Keynes po pierwsze skupiał się na zagregowanym popycie jako głównym czynniku w kwestiach takich jak bezrobocie i cykl koniunkturalny. Po drugie twierdził, że kryzys spowodowany jest niestabilną gospodarką, która działała na podstawie ekonomi klasycznej. W związku z tym był za interwencją rządu w celu stymulowania gospodarki. Keynes twierdził, że gospodarka jako całość może funkcjonować inaczej niż poszczególne rynki, dlatego wymagał zmiany zasad oraz polityki.
Główne wyróżniki keynesizmu:
- rząd powinien interweniować w gospodarkę, aby była stabilniejsza.
- zwiększanie wydatków rządowych w celu ożywienia wzrostu gospodarczego.
Ekonomia monetarna (monetaryzm)

Monetaryzm jest gałęzią ekonomii keynesowskiej, której stworzenie przypisuje się Miltonowi Friedmanowi. Monetaryści argumentowali, że keynesowska polityka fiskalna była znacznie mniej skuteczna niż sugerowali to zwolennicy ekonomii keynesowskiej. Promowali wczesne ideały klasyczne, takie jak wiara w efektywność rynku. Podkreślali też wpływ kontroli podaży pieniądza jako sposób na kontrolowanie inflacji.
Jednakże monetaryści zauważają ograniczenia polityki monetarnej, które sprawiają, że precyzyjne dostrajanie gospodarki nie jest zalecane i zamiast tego preferują przestrzeganie zasad polityki, która promują stabilne stopy inflacji.
Główne wyróżniki monetaryzmu:
- powrót do koncepcji wolnego rynku z ekonomii klasycznej;
- regulacja gospodarki poprzez utrzymanie mocnej waluty oraz zmiany podstawowych stóp procentowych.
Nowa ekonomia klasyczna (nowoklasyczna)

Za twórcę szkoły myśli nowoklasycznej uważany jest Robert Lucas Jr., który wraz z nowymi keynesistami, opiera się głównie na integracji podstaw mikroekonomicznych z makroekonomią, aby rozwiązać rażące sprzeczności teoretyczne między tymi dwoma przedmiotami.
Szkoła nowoklasyczna podkreśla znaczenie mikroekonomii i modeli opartych na tym zachowaniu. Ekonomiści nowoklasyczni zakładają, że wszyscy uczestnicy rynku mają realne oczekiwania, co włączają do modeli makroekonomicznych. Uważają, że bezrobocie jest w dużej mierze dobrowolne, a dyskretna polityka fiskalna destabilizuje. Natomiast inflacja może być kontrolowana za pomocą polityki pieniężnej.
Główne wyróżniki nowej ekonomii klasycznej:
- oczekiwania podmiotów gospodarczych są racjonalne;
- rynki zawsze znajdują się w stanie równowagi;
- czynniki podażowe decydują o rozmiarach produkcji oraz zatrudnienia.
Nowy Keynesizm (nowa ekonomia keynesowska)
Nowy Keynesizm powstał jako odpowiedź na krytykę ze strony zwolenników nowej ekonomii klasycznej oraz monetaryzmu. Szkoła nowokeynesowska próbuje dodać podstawy mikroekonomiczne do tradycyjnych keynesowskich teorii ekonomicznych. Podczas gdy nowokeynesiści akceptują, że gospodarstwa domowe i firmy działają w oparciu o racjonalne oczekiwania, nadal utrzymują, że istnieje wiele niedoskonałości w funkcjonowaniu rynku, w tym sztywność (lepkość) cen i płac. Z powodu tej „sztywności” rząd może poprawić warunki makroekonomiczne poprzez politykę fiskalną i monetarną.
Główne wyróżniki nowego keynesizmu:
- stworzenie hipotezy płac wpływających na efektywność;
- założenie „lepkości” cen, czyli opóźnieniem w dostosowywaniu się cen do siły podaży i popytu.
Ekonomia austriacka (szkoła austriacka)

Powstanie szkoły austriackiej przypisuje się Carlowi Mengerowi (autor teorii krańcowej) oraz Eugenowi von Böhm-Bawerk (autor subiektywnej torii procentu). Jednakże najbardziej rozpoznawalnym ekonomista nurtu austriackiego jest Ludwig von Mises. Szkoła austriacka jest starszą szkołą ekonomii, która odnotowuje pewien odrodzony wzrost popularności. Austriackie teorie ekonomiczne odnoszą się głównie do zjawisk mikroekonomicznych. Jednakże, podobnie jak tzw. ekonomiści klasyczni, nigdy nie oddzielali oni ściśle mikro- i makroekonomii.
Teorie austriackie mają również ważne implikacje dlatego, co w innych przypadkach jest uważane za tematy makroekonomiczne. W szczególności austriacka teoria cyklu koniunkturalnego wyjaśnia szeroko zsynchronizowane (makroekonomiczne) wahania aktywności gospodarczej na różnych rynkach, wynikające z polityki pieniężnej oraz roli jaką pieniądz i bankowość odgrywają w łączeniu (mikroekonomicznych) rynków między sobą.
Główne wyróżniki szkoły austriackiej:
- tak samo jak ekonomia klasyczna krytykuje interwencję rządu i kontrolę cen;
- dobra rzadkie nie mogą być marnowane i mają przysłużyć się jak największej grupie osób;
- wartość produktu definiuje konsument.
Ekonomia Marksistowska

Kierunek ekonomii zapoczątkowany przez Karola Marksa w XIX wieku. Podkreśla nierówny i niepewny charakter kapitalizmu. Wzywa do radykalnie innego podejścia do podstawowego problemu ekonomicznego. Opowiada się za interwencją rządu we własność, planowanie i alokację zasobów, zamiast polegać na wolnym rynku.
Główne wyróżniki ekonomii marksistowskiej:
- teoria wartości opartej na pracy;
- obalenie kapitalizmu na rzecz socjalizmu;
- rynek całkowicie kontrolowany przez rząd.
Wskaźniki makroekonomiczne
Makroekonomia jest dość szeroką dziedziną, ale dwa konkretne obszary badawcze reprezentują tę dyscyplinę. Pierwszy obszar to czynniki, które determinują długoterminowy wzrost gospodarczy, czyli wzrost dochodu narodowego. Drugi obejmuje przyczyny i konsekwencje krótkoterminowych wahań dochodu narodowego i zatrudnienia, znanych również jako cykl koniunkturalny.
Wzrost gospodarczy
Wzrost gospodarczy odnosi się do wzrostu zagregowanej produkcji w gospodarce. Makroekonomiści starają się zrozumieć czynniki, które promują lub opóźniają wzrost gospodarczy, aby wspierać politykę gospodarczą, która będzie wspierać rozwój, postęp i rosnący standard życia.
Ekonomiści mogą używać wielu wskaźników do pomiaru wyników gospodarczych. Wskaźniki te dzielą się na 10 kategorii[1]:
- Wskaźniki produktu krajowego brutto: mierzą ile produkuje gospodarka;
- Wskaźniki wydatków konsumpcyjnych: mierzą, ile kapitału konsumenci wprowadzają z powrotem do gospodarki;
- Wskaźniki dochodów i oszczędności gospodarstw domowych: mierzą, ile konsumenci zarabiają i oszczędzają;
- Wskaźniki wydajności przemysłu: mierzą PKB w podziale na branże;
- Wskaźniki handlu międzynarodowego i inwestycji: wskazują bilans płatniczy pomiędzy partnerami handlowymi, ile jest przedmiotem handlu, a ile inwestycji międzynarodowych;
- Wskaźniki cen i inflacji: wskazują wahania cen płaconych za towary i usługi oraz zmiany siły nabywczej waluty;
- Wskaźniki inwestycji w środki trwałe: wskazują, ile kapitału jest zamrożonego w środkach trwałych;
- Wskaźniki zatrudnienia: pokazuje zatrudnienie według branży, stanu, regionu i innych obszarów;
- Wskaźniki rządowe: pokazują, ile rząd wydaje i otrzymuje;
- Wskaźniki specjalne: Wszystkie inne wskaźniki ekonomiczne, takie jak dystrybucja dochodów osobistych, globalne łańcuchy wartości, wydatki na opiekę zdrowotną, dobrobyt małych firm i inne.
Makroekonomia najczęstsze pytania:
Czym jest makroekonomia w ekonomii?
Jakie są 3 główne problemy makroekonomii?
Dlaczego makroekonomia jest ważna?
Źródła:
[1] Główny urząd statystyczny dzieli wskaźniki makroekonomiczne na 28 kategorii. W celu zmniejszenia pozycji został wykorzystany podział z Biura Analiz Finansowych Stanów Zjednoczonych (BEA).